Νερό: Πηγή ζωής και αιτία πολέμου

Στην πορεία της ανθρώπινης ιστορίας το Νερό υπήρξε πηγή ζωής και πλούτου, καθώς γύρω του αναπτύχθηκαν οι μεγαλύτεροι πολιτισμοί του πλανήτη. Ανέκαθεν θεωρείτο πηγή ζωής, σε φιλοσοφικό, μυθολογικό, θρησκευτικό, αλλά και σε καθαρά επιστημονικό επίπεδο. Η ύπαρξη του νερού ήταν το βασικότερο κριτήριο για τη δημιουργία οργανωμένων κοινωνιών και οικισμών. Η παρουσία του πάνω στον πλανήτη είναι κυριολεκτικά συνώνυμη με την ίδια τη ζωή σε όλες τις εκφάνσεις της, καθώς, χωρίς αυτό δεν θα υπήρχε μέσα στο σύμπαν η μικρή γαλαζοπράσινη όαση που αποκαλούμε Γη. Ένας κόσμος χωρίς Νερό θα ήταν ένας κόσμος χωρίς Ζωή.

Στη φύση τα πάντα συνεργάζονται και αλληλοσυνδέονται και ειδικότερα το νερό, το οποίο είναι μέρος ενός ατέλειωτου φυσικού κύκλου αναγέννησης. Βρίσκεται σε διαρκή κίνηση· όταν από την επιφάνεια της γης εξατμίζεται, γίνεται από μικρές σταγόνες ατμός. Με τη βοήθεια της θερμοκρασίας του αέρα και του ανέμου ανεβαίνει ψηλά και γίνεται σύννεφο, σκαρφαλώνει στα βουνά και γίνεται βροχή, χαλάζι, χιόνι, φτάνοντας ξανά στο έδαφος γλιστρά στα βαθιά χώματα και γίνεται υπόγειο νερό. Τρέφει τις ρίζες των φυτών και των δέντρων, γίνεται λίμνες και ποτάμια. Μια διαρκής κίνηση και αναγέννηση, από το ανέβασμα στην ατμόσφαιρα στο κατέβασμα προς τη γη.

Η καταλυτική παρουσία του νερού στην ανάπτυξη του πολιτισμού και στην επιβίωσή μας, το καθιστά αυτή τη στιγμή το πολυτιμότερο αγαθό πάνω στον πλανήτη. Οι θάλασσες ήταν η οδός της εξερεύνησης και της εξάπλωσης του πολιτισμού σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Το γεγονός ότι παρατηρείται μείωση και ταυτόχρονα μόλυνση των φυσικών αποθεμάτων του πόσιμου νερού, επιφέρει ραγδαίες γεωπολιτικές αλλαγές σε όλο τον κόσμο. Στην αγωνιώδη προσπάθεια που κάνουν φυλές και κράτη ώστε να αποκτήσουν πρόσβαση σε καθαρό πόσιμο νερό, αναδύονται νέες πολιτικές, νέες κοινωνικές και οικονομικές τάσεις, που σταδιακά διαμορφώνονται σε μια καινούργια παγκόσμια πραγματικότητα.
Αρχικά, η ανεπαρκής παραγωγή τροφής εξ αιτίας της έλλειψης του νερού, σε συνδυασμό με την αύξηση του πληθυσμού, κάτι που ισχύει για τα περισσότερα κράτη του Τρίτου Κόσμου, οδηγεί στην επιδείνωση των συνθηκών διαβίωσης στις ζώνες που υπάρχει ήδη ανασφάλεια για το νερό. Επίσης, πυροδοτεί περιβαλλοντικά προβλήματα, όπως είναι η εξάντληση των αποθεμάτων νερού, η αποψίλωση και η ερημοποίηση. Μερικές από τις σοβαρές επιπτώσεις είναι η φτώχεια, η κακή διατροφή και οι περιστασιακοί λιμοί - που και αυτές με τη σειρά τους μπορούν να προκαλέσουν μεταναστευτικά κύματα, είτε εσωτερικά είτε σε γειτονικά κράτη. Οι «πρόσφυγες της φτώχειας» συχνά καταλήγουν σε εξίσου φτωχά κράτη, όπως συνέβη στο Κέρας της Αφρικής.

Το νερό δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί ως μια συνήθης γεωπολιτική παράμετρος, αλλά ως συστατικό στοιχείο του ανθρώπινου πολιτισμού. Ο πολιτισμός μας δεν χαρακτηρίζεται μόνο από τα επιτεύγματα των προηγμένων κοινωνιών, αλλά και από την κατάσταση στην οποία ζούνε εκατομμύρια ανθρώπων στις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες. Το νερό είναι πρωτίστως κοινωνικό αγαθό και πηγή ζωής. Το νερό είναι δώρο της φύσης και η αφθονία του μπορεί να είναι παροδική, ακόμη και για τις ανεπτυγμένες χώρες.

Το νερό καλύπτει περίπου το 70% της επιφάνειας της Γης, ενώ το σώμα μας κατά τα 2/3 αποτελείται από νερό. Είναι αδύνατον να επιβιώσουμε χωρίς αυτό και αν το στερηθούμε πάνω από 3-4 ημέρες οδηγούμαστε στο θάνατο. Το 97% του νερού βρίσκεται στις θάλασσες και είναι ακατάλληλο για άμεση χρήση, λόγω της περιεκτικότητας σε αλάτι. Το γλυκό νερό και ειδικότερα το πόσιμο αποτελεί ένα πολύ μικρό ποσοστό της παγκόσμιας ποσότητας υδάτων. Εκτιμάται πως μόλις το 3% των υδάτων του πλανήτη είναι γλυκό νερό, ενώ μόνο στο 1% από αυτό έχουμε εύκολη πρόσβαση, μια και το περισσότερο είναι παγιδευμένο στους παγετώνες. Και τελικά μόλις το 0,007% όλου του νερού του πλανήτη είναι πόσιμο από τον άνθρωπο.
Εκτός από την επιφάνεια του πλανήτη, υπάρχουν νερά και μέσα στο φλοιό της Γης, σχηματίζοντας υπόγειες λίμνες και ποτάμια. Η παρουσία τους στο εσωτερικό της Γης δημιουργεί ένα δίκτυο συγκοινωνούντων δοχείων, και για αυτό το λόγο η μόλυνση των υπόγειων υδάτων μπορεί να αποβεί καταστροφική. Το νερό ως εξαιρετικός διαλύτης συντέλεσε και συντελεί στη διαμόρφωση της γήινης επιφάνειας και στο διαρκή σχηματισμό εδαφών κατάλληλων για την ανάπτυξη των φυτών. Ενώ, χάρη στη διαλυτική του ικανότητα συμβάλλει στην αφομοίωση των τροφών από όλους τους ζωντανούς οργανισμούς.

Πηγή

Πόλεμος.... για το Νερό;
Πέρα από τις επιστημονικές έρευνες ελλοχεύει μια αμείλικτη πραγματικότητα που επηρεάζει τις ζωές δισεκατομμυρίων ανθρώπων. Οι υδάτινοι πόροι κατέληξαν να είναι ένα θέμα που αντικατοπτρίζει τη διασύνδεση μεταξύ της περιβαλλοντικής υποβάθμισης και του ξεσπάσματος συγκρούσεων. Θα έπρεπε η συνειδητότητα της ανθρωπότητας, να είναι σε τέτοιο βαθμό όπου τα φυσικά αγαθά, όπως και το νερό, να ανήκουν σε όλους ανεξαρτήτως συνόρων. Γιατί είναι θέμα αξιοπρέπειας, αλλά και ποιότητας της ανθρώπινης εξέλιξης το να έχουν πρόσβαση όλοι οι άνθρωποι στους υδάτινους πόρους, σε καλλιεργήσιμες εκτάσεις και σε βασικές απαραίτητες συνθήκες υγιεινής, ώστε να μην πεθαίνουν σήμερα παιδιά από φτώχια και δίψα.

Όσο περισσότερο στρέφεται ο «σύγχρονος άνθρωπος» γύρω από τον εαυτό του και τις ατομικές του ανάγκες, ενισχύοντας την εγωιστική, εγκεφαλική, ψυχρή αντιμετώπιση της ζωής, τόσο πιο πολύ παγώνουν τα συναισθήματα μέσα του. Το ευαίσθητο, ρευστό κομμάτι των συναισθημάτων του νεκρώνει, δεν μπορεί να νιώσει τις ανάγκες των άλλων, το γύρω περιβάλλον που ψυχοραεί, τον ανείπωτο πόνο που δημιουργεί σε όλη την πλάση μέσα από άγνοια, αλλά και από τη «στενή αντίληψη» που χτίζει για το τί είναι περιβάλλον.

Πώς φτάσαμε όμως να νιώθουμε ως απειλή για την εγχώρια ή διεθνή ασφάλεια το πόσιμο νερό; Πώς φτάσαμε, αυτό που μας δόθηκε άπλετα σαν δώρο από τη Μητέρα Γη, να χαρακτηρίζεται ανεπαρκές; Πώς η αλόγιστη χρήση, η κακοδιαχείριση, η απερισκεψία, η έλλειψη σεβασμού για ό,τι απλόχερα μας παρέχεται να καταλήγει σε «......πόλεμο για .......το νερό».
Το νερό μπορεί από τη μια να αποτελεί αιτία διενέξεων μεταξύ κρατών, αλλά μπορεί και να αποτελέσει εργαλείο στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων ως στρατηγικό όπλο. Ιστορικά δεν τεκμηριώνεται ότι το νερό, ή η έλλειψή του, αποτέλεσε την αιτία πολέμων, αν και σε πολλές περιπτώσεις ήταν μέσο διεξαγωγής πολέμων και στρατηγικός στόχος. Είναι ίσως πιθανό να αποτελέσει στο μέλλον αιτία πολέμου; Πολλοί υποστηρίζουν αυτή την πιθανότητα, όμως η λογική λέει πως ένας πόλεμος για το νερό δεν μπορεί να έχει πολιτικά ή οικονομικά ερείσματα. Από την άλλη πλευρά «...αν κάποιος αναζητά αιτίες πολέμου, το νερό μπορεί να προσφέρει άφθονες...».

Μία από τις μεγαλύτερες πλάνες του σύγχρονου ανθρώπου, είναι η πεποίθηση της αυτάρκειας των φυσικών αγαθών και ειδικότερα του νερού. Η συνεχής και αλόγιστη εκμετάλλευση των υδάτινων πόρων, συνέπεια φυσικά της υπερκατανάλωσης, έχει ως επακόλουθο τη δραματική μείωσή τους. Αν δεν βρεθούν άμεσες και ρεαλιστικές λύσεις σύντομα θα αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα της λειψυδρίας.

Οι απαιτήσεις για το νερό φτάνουν στα όρια του πεπερασμένου ανεφοδιασμού, πιθανές συγκρούσεις ενδέχεται να ανακύψουν μεταξύ των κρατών που μοιράζονται διασυνοριακά αποθέματα πόσιμου νερού. Περισσότερες από 50 χώρες σε όλες τις ηπείρους ενδέχεται να εμπλακούν σε διενέξεις γύρω από το νερό, αν δεν συνάψουν συμφωνίες για το πώς θα το μοιραστούν μεταξύ τους. Και αυτό γιατί οι υδάτινοι πόροι είναι άνισα κατανεμημένοι, κάποια μέρη της Γης έχουν αφθονία πόρων πόσιμου νερού, ενώ κάποια άλλα ούτε την απαραίτητη.
Τις τελευταίες δεκαετίες η αύξηση του πληθυσμού της Γης, η εντατικοποίηση της γεωργίας, η ανάπτυξη της βιομηχανίας και του τουρισμού έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση της ζήτησης του νερού. Επίσης, η μόλυνση των υδατικών πόρων από στερεά απόβλητα, οι κλιματικές αλλαγές και οι επεμβάσεις του ανθρώπου στο φυσικό περιβάλλον συμβάλλουν δραματικά στη μεγιστοποίηση του προβλήματος.
Σύμφωνα με την Επιτροπή των ΗΕ για Αειφόρο Ανάπτυξη, περισσότερο από το 40% των κρατών βρίσκονται εντός ζωνών με άγχος για νερό. Κάτι που σημαίνει ότι το νερό που χρησιμοποιείται ετησίως υπερβαίνει το 20% του συνολικού εσωτερικού ανανεώσιμου αποθέματος σε πόσιμο νερό.
Με στοιχεία του περιβαλλοντικού προγράμματος του ΟΗΕ (UNEP), χύνονται στη Γη ημερησίως 2 εκατομμύρια τόνοι μη επεξεργασμένων βοθρολυμάτων και βιομηχανικών-γεωργικών αποβλήτων, καταστρέφοντας αυτόματα τα υδάτινα συστήματα. Τα βιομηχανικά και αστικά απόβλητα έγιναν αιτία να μολυνθεί ο υδροφόρος ορίζοντας και όλο το οικοσύστημα. Το πρόβλημα είναι σοβαρότατο αφού ο υδροφόρος ορίζοντας, αλλά και τα ποτάμια, οι λίμνες και οι θάλασσες αποτελούν συγκοινωνούντα δοχεία.

Εκτός από τη μόλυνση, η αλλαγή του κλίματος εξαιτίας των ανθρώπινων παρεμβάσεων και οι εκτεταμένες ξηρασίες έχουν κάνει σχεδόν δυσεύρετο το καθαρό πόσιμο νερό. Αναλυτές προβλέπουν ότι μέχρι το 2025 περισσότεροι από 1,8 δισεκ. άνθρωποι θα ζουν σε περιοχές όπου το καθαρό νερό θα σπανίζει. Σύμφωνα με τους ειδικούς, το μολυσμένο νερό σκοτώνει κάθε χρόνο περισσότερους ανθρώπους από ότι κάθε άλλη μορφή βίας, ακόμα και του πολέμου. Ήδη έχει αρχίσει να εκδηλώνεται μια παγκόσμια κρίση νερού, ενώ η έλλειψή του προκαλεί κύματα προσφύγων σε διάφορες περιοχές του κόσμου.

Στις βιομηχανικές χώρες το 100% του πληθυσμού έχει πρόσβαση σε πόσιμο νερό για την κάλυψη των αναγκών του, το ποσοστό αυτό πέφτει στο 80-85% στις χώρες της Ασίας και της Μέσης Ανατολής και στο 50-60% στην υποσαχάρια Αφρική. Ο μέσος Βόρειο-Αμερικανός καταναλώνει περίπου 6 φορές περισσότερο νερό από το μέσο Ινδό και 30 φορές από το μέσο Κενυάτη.

Μεγάλα προβλήματα προκύπτουν από την ανομοιογένεια στην παγκόσμια κατανομή του πόσιμου ύδατος. Για παράδειγμα, η Λατινική Αμερική διαθέτει12 φορές περισσότερο πόσιμο νερό από τη νότια Ασία. Στη Βραζιλία και τον Καναδά υπάρχει πλεόνασμα στα αποθέματα νερού, ενώ οι χώρες που βρίσκονται στη βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή αντιμετωπίζουν προβλήματα, καθώς τα αποθέματα δεν φτάνουν να καλύψουν τις ανάγκες του πληθυσμού. Στη Μέση Ανατολή υπάρχει μόλις το 1% του γλυκού νερού του κόσμου, για να το μοιραστεί εκεί το 5% του παγκόσμιου πληθυσμού. Στο τέλος του προηγούμενου αιώνα η Τουρκία είχε υπό τον έλεγχό της 134 Km3, το Ισραήλ 2,2, η Ιορδανία 1,1, η Συρία 5,5 και η Σαουδική Αραβία 2,2. Δεν είναι τυχαίο πως το στρατηγικό δόγμα του Ισραήλ περιέχει τη ρητή διατύπωση πως «κάθε παρενόχληση της ροής των νερών του Ιορδάνη ποταμού συνιστά αιτία πολέμου».

Μια άλλη χαρακτηριστική περίπτωση, που δείχνει πώς οι υδάτινοι πόροι μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως στρατηγικό όπλο, είναι εκείνη της Ινδίας και του Πακιστάν. Το Πακιστάν στηρίζεται σε μέγιστο βαθμό στα νερά της λεκάνης του Ινδού ποταμού, την οποία μοιράζεται με τη γειτονική Ινδία. Το 1960 υπεγράφη συνθήκη μεταξύ των δύο χωρών η οποία ορίζει την κατανομή των νερών των 6 ποταμών που κατεβαίνουν από το Θιβέτ, μέσω της Ινδίας. Η Ινδία έχει τη δυνατότητα να διακόψει τη ροή των ποταμών και ουσιαστικά να καταδικάσει το Πακιστάν σε ανυδρία. Αυτή η απειλή στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων είχε αποτελέσει εργαλείο εφάμιλλο της πυρηνικής ισχύος των δύο χωρών.

Φιλονικίες για τα νερά του Τίγρη και του Ευφράτη ήδη υπάρχουν ανάμεσα σε Συρία, Τουρκία και Ιράκ, ενώ στην Αφρική για τα νερά του Νείλου ανάμεσα σε Αίγυπτο, Αιθιοπία και Σουδάν. Στην κεντρική Ασία για τα νερά της Αράλης υπάρχουν προβλήματα στις σχέσεις Καζακστάν, Ουζμπεκιστάν, Τουρκμενιστάν, Τατζικιστάν και Κιργιστάν.

Η δυσχερής θέση της Αιθιοπίας δείχνει τί μπορεί να συμβεί όταν τα πηγάδια ξεραθούν. Σε μια χώρα βασανισμένη από τον εμφύλιο πόλεμο και τις περιοδικές ξηρασίες, περισσότερο από 1 εκ. άνθρωποι λιμοκτονούσαν κατά την περασμένη δεκαετία και εκατομμύρια υποσιτίζονταν. Οι Αιθίοπες ελπίζουν να ανακουφίσουν την κατάστασή τους παροχετεύοντας νερό από το Νείλο ποταμό, ένας κλάδος του οποίου πηγάζει στη χώρα τους. Αλλά αυτό θα μπορούσε να προκαλέσει σύγκρουση της Αιθιοπίας με το Σουδάν και την Αίγυπτο, που επίσης χρειάζονται τα νερά του Νείλου.

Η κοιλάδα του ποταμού Όμο στην Αιθιοπία, στα σύνορα με την Κένυα, τη Σομαλία και το Σουδάν έχει χαρακτηριστεί από την ΟΥΝΕΣΚΟ ως μια σημαντική πολιτιστική περιοχή, αφού κατοικείται από πολλές αφρικανικές φυλές, με ρίζες εκατοντάδων ή χιλιάδων χρόνων. Πολλές από τις φυλές βρίσκονται τώρα σε εμπόλεμη κατάσταση μεταξύ τους, εξαιτίας της διαμάχης τους για το νερό. Η στάθμη του ποταμού Όμο, το ύψος των βροχοπτώσεων, αλλά και η μείωση της στάθμης της λίμνης Τουρκάνα, κατά 20-25 μέτρα, σπρώχνουν σε μετανάστευση των φυλών ή τη δημιουργία συγκρούσεων. Ειδικοί σημειώνουν ότι οι ομάδες ζούσαν για πολλά χρόνια αρμονικά, μέχρι την εμφάνιση της χειρότερης εδώ και σαράντα χρόνια ξηρασίας, που πλήττει τη περιοχή της Αν. Αφρικής και καθιστά το νερό σπάνια πηγή ζωής.

Στη Σοβιετική Ένωση και την Ανατολική Ευρώπη το 1/3 των ποταμών της χώρας είναι ακατάλληλο για οποιαδήποτε χρήση. Στη Σοβιετική Ένωση η ρύπανση του Βόλγα εξαφάνισε τη βιομηχανία χαβιαριού. Η Φιλανδία αποφάσισε πως απειλείται η οικονομία της από την κακοδιαχείριση των υδάτων της Σοβιετικής Ένωσης και προκειμένου να διαφυλάξει τις ιχθυοπαραγωγικές περιοχές της Βαλτικής Θάλασσας αποφάσισε την κατεδάφιση του φράγματος στο Λένινγκραντ.

Στο Μεξικό τα απόβλητα, ο φτωχός χωροταξικός σχεδιασμός και η αποδάσωση έχουν προκαλέσει την έλλειψη νερού. Οι πηγές έχουν μολυνθεί από βιομηχανικά χημικά απόβλητα, από ακαθαρσίες και μικρόβια. Ακόμη και το βρώμικο νερό είναι λίγο. Οι ανάγκες της πόλης του Μεξικού (20 εκατ. κάτοικοι) έχουν ως συνέπεια την πτώση του κύριου υδροφόρου ορίζοντα, κατά 3,4 μέτρα ετησίως.

Οι Ηνωμένες πολιτείες υποφέρουν από όλα τα είδη κρίσης του νερού της υδρογείου. Σχεδόν οι μισοί ποταμοί, λίμνες και ρεύματα βρέθηκαν κατεστραμμένα ή απειλούμενα από τη ρύπανση, κατά τις εκτιμήσεις της Υπηρεσίας Προστασίας Περιβάλλοντος. Τα δημόσια υδατικά αποθέματα σταμάτησαν να αντλούνται, διότι ρυπάνθηκαν τα υπόγεια νερά.

Η Τουρκία κινδυνεύει να προκαλέσει πόλεμο με τη Συρία και το Ιράκ με το Πρόγραμμα Νοτιοανατολικής Ανατολίας. Είναι ένα δίκτυο από 13 φράγματα (υπό κατασκευή), το οποίο θα περιορίσει σημαντικά τη ροή του Τίγρη και του Ευφράτη, ποταμών που διέρχονται κι από τις δύο χώρες.

Αλλά και στην περιοχή των Βαλκανίων υπάρχει τέτοια γεωμορφολογία των υδάτινων πόρων που δημιουργεί σύνθετες αλληλεξαρτήσεις. Ο Έβρος διασχίζει τη Βουλγαρία, την Ελλάδα και την Τουρκία, ο Αξιός την πρώην Γιουγκοσλαβία και την Ελλάδα, ενώ ο Νέστος τη Βουλγαρία και την Ελλάδα. Τα στοιχεία που διαθέτουμε στη χώρα μας κρούουν άμεσα τον κώδωνα του κινδύνου. Κατ' αρχήν οι υπόγειοι υδροφόροι ορίζοντες μειώνονται δραματικά μέρα με τη μέρα εξαιτίας της υπερεκμετάλλευσης και αντιμετωπίζουν την απειλή της ρύπανσης. Τα πράγματα δεν είναι καλύτερα στις παράκτιες περιοχές, αφού εκεί το νερό που αντλείται είναι συνήθως υφάλμυρο, άρα ακατάλληλο προς πόση ή οικιακή χρήση. Οι κάτοικοι των νησιών μας δεινοπαθούν τους καλοκαιρινούς μήνες από την ανεπάρκεια του νερού, φυσικό επακόλουθο της τουριστικής ανάπτυξης. Ακόμη και το χειμώνα, αναγκάζονται συχνά να προμηθεύονται το νερό με υδροφόρες, καιρού επιτρέποντος φυσικά. Παρόμοια είναι και η εικόνα των υπέργειων υδάτινων πόρων. Τα ποτάμια και οι λίμνες της Ελλάδας απειλούνται άμεσα πλέον από την υπερεκμετάλλευση και τη ρύπανση. Όχι μόνο έχουν μειωθεί δραστικά τα αποθέματα, αλλά και η ποιότητα του νερού είναι πολλές φορές φτωχή. Παρά τις προσπάθειες των τελευταίων χρόνων από δημόσιους φορείς και την τοπική αυτοδιοίκηση, ο όγκος του νερού σε πολλές λίμνες μειώνεται συνεχώς με ολέθριες συνέπειες στα γύρω οικοσυστήματα.

Η πρόσβαση στο νερό αποτελεί εξίσου μεγάλο πρόβλημα και για τους λαούς της Ασίας. Η Ινδία και το Μπαγκλαντές διεκδικούν χωρίς αμοιβαίες υποχωρήσεις τον ποταμό Γάγγη, ενώ στην Κεντρική Ασία πέντε χώρες διεκδικούν τους ποταμούς Αμού Νταριά και Σιρ Νταριά, που εκβάλλουν στη λίμνη Αράλη. Η κατάχρηση του νερού αυτών των ποταμών οδήγησε στη μείωση κατά το 1/2 της επιφάνειας που κάλυπτε η Αράλη και στην ελάττωση κατά τα 3/4 του υδάτινου όγκου της. Στα εδάφη που ήρθαν στην επιφάνεια, εκεί όπου βρίσκονταν παλιότερα οι όχθες μιας από τις μεγαλύτερες λίμνες στον κόσμο, σήμερα ζουν με μεγάλη δυσκολία τρία εκατομμύρια άνθρωποι.

Όμως και μια εξελισσόμενη σύγκρουση μπορεί επίσης να δημιουργήσει, ή το λιγότερο να επιδεινώσει, προβλήματα με το νερό. Οι συγκρούσεις έχουν άμεσες επιδράσεις πάνω στους υδάτινους πόρους όπως είναι η μόλυνση του νερού. Για παράδειγμα, στη διάρκεια της γενοκτονίας στη Ρουάντα, τα πτώματα σε πηγάδια, ποταμούς και ρυάκια μόλυναν τους υδάτινους πόρους, δημιουργώντας μεταφερόμενους κινδύνους για τη μετάδοση μολυσματικών ασθενειών. Ο ποταμός Δούναβης μολύνθηκε, επίσης, στην διάρκεια των συγκρούσεων στην πρώην Γιουγκοσλαβία, τόσο στην Βοσνία όσο, και ακόμη περισσότερο, στον πόλεμο του Κοσσυφοπεδίου.

Γενικά, το νερό αποτελεί βασικό παράγοντα για τη βιωσιμότητα των αγροκαλλιεργειών, οι οποίες και συνιστούν τη μεγαλύτερη πηγή οικονομικών πόρων για τον άνθρωπο. Η έλλειψή του μεταφράζεται σε μείωση της παραγωγής αγροτικών αγαθών, με συνέπεια την εκτεταμένη φτώχεια. Η φτώχεια με τη σειρά της γίνεται η βασική αιτία των συγκρούσεων και οδηγεί σε εμφύλιους πολέμους, στην Αφρική, τη νότια Ασία και τη Λατινική Αμερική.

Θα πρέπει να επισημανθεί ότι οι διαμάχες που σχετίζονται με το νερό έχουν, προς το παρόν, τοπικό χαρακτήρα. Όμως, παρά το ότι οι εμπόλεμες συγκρούσεις περιορίζονται σε τοπικό επίπεδο, δεν αποκλείεται ο κίνδυνος μιας ευρύτερης, διεθνούς αποσταθεροποίησης στο μέλλον.

Το γεγονός του ότι το πόσιμο νερό είναι ανανεώσιμος πόρος, σε αντίθεση με το πετρέλαιο, μειώνει σύμφωνα με ορισμένους αναλυτές την πιθανότητα δημιουργίας μιας ενδεχόμενης παγκόσμιας κρίσης. Όμως η ανανέωση αυτή δεν είναι αυτονόητη, ειδικά σε ορισμένες περιοχές όπως αυτές της ανατολικής Μεσογείου και ειδικά υπό το πρίσμα των ραγδαίων κλιματικών αλλαγών. Η αναζήτηση του πόσιμου νερού πάντα θα αποτελεί τμήμα των γεωπολιτικών σχεδιασμών και ανά πάσα στιγμή μπορεί να πυροδοτήσει συρράξεις με απρόβλεπτες συνέπειες.

Αμείλικτες Στατιστικές
Η πρώτη καταγεγραμμένη συνθήκη που αφορούσε το νερό ήταν περίπου 4.500 χρόνια πριν. Δύο Σουμεριακές πόλεις-κράτη κατέληξαν σε αυτή την συνθήκη για να διευθετήσουν τις διενέξεις τους σχετικά με τον Τίγρη ποταμό. Από τότε μέχρι και σήμερα η ιστορία έχει καταγράψει περίπου 3.600 παρόμοιες συμφωνίες. Οι περισσότερες από αυτές είχαν να κάνουν με ζητήματα πλοήγησης στις θάλασσες, έλεγχο ψαρότοπων, τα χωρικά ύδατα θαλασσών και λιμνών και την άρδευση από ποταμούς. Κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα υπήρξε μια μετατόπιση των θεμάτων των συνθηκών σε ό,τι αφορά τη χρήση υδάτινων πόρων, τη διαχείριση και την προστασία τους. Από το 1820 μέχρι σήμερα, περισσότερες από 400 συμφωνίες αναφέρονται στο νερό, ως ένα «περιορισμένο φυσικό πόρο».

Περισσότεροι άνθρωποι πεθαίνουν από την κατανάλωση ακατάλληλου νερού παρά από όλες τις μορφές βίας, συμπεριλαμβανομένου του πολέμου, δήλωσε ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Ban Ki-Μoon. Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε: «Οι θάνατοι αυτοί είναι προσβολή για την ανθρωπότητα και υπονομεύουν τις προσπάθειες πολλών χωρών για ανάπτυξη».

Είναι, επίσης, απαραίτητο να τονίσουμε πως κανένα μέτρο και καμία κρατική πολιτική δεν μπορεί να υποκαταστήσει τη σπουδαιότητα της συλλογικής ευθύνης. Ο σύγχρονος άνθρωπος ζώντας σε ένα μικρόκοσμο όπου κυριαρχεί το κυνήγι του κέρδους και ο καταναλωτισμός, έχει λησμονήσει τις ευθύνες του προς το συνάνθρωπο και το κοινωνικό σύνολο. Για να ξαναβρούμε την αίσθηση του μέτρου, είναι απαραίτητο να συνειδητοποιήσουμε ότι ο ρόλος μας στον πλανήτη είναι αυτός του διαχειριστή και όχι του ιδιοκτήτη. Ίσως έτσι ανακτήσουμε το δέοντα σεβασμό στο φυσικό περιβάλλον, αλλά και στους συνανθρώπους μας.
Η κακοδιαχείριση των υδάτινων πόρων, η έλλειψή τους, η αδυναμία συνεργασίας κρατών και η αδυναμία πρόσβασης δημιουργούν τεράστια προβλήματα. Τα στατιστικά στοιχεία που ακολουθούν σίγουρα δεν είναι ευχάριστα, ωστόσο συνιστούν μια αμείλικτη πραγματικότητα που διαμορφώνεται στις μέρες μας. Και δυστυχώς μας αφορά όλους όσο και αν πιστεύουμε το αντίθετο.

1) Κάθε χρόνο πάνω από δύο εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν από ασθένειες, λόγω ακάθαρτου νερού ή από έλλειψη νερού. Σύμφωνα με βρετανική έρευνα του 2004 ένα παιδί πεθαίνει κάθε δεκαπέντε δευτερόλεπτα, εξαιτίας κατανάλωσης ακάθαρτου νερού.
2) Σχεδόν το 1/5 των παιδιών του πλανήτη στερούνται την ελάχιστη ποσότητα πόσιμου νερού, περίπου 20 λίτρα, που χρειάζεται για να πιουν, να διασφαλίσουν την προσωπική τους υγιεινή και να μαγειρευτεί ένα απλό γεύμα.
3) Το 43% των θανάτων από νερό οφείλεται σε διάρροια. Ενώ το 20% του πληθυσμού της Γης αναγκάζεται να πίνει μολυσμένο νερό.
4) Το 84% όσων πεθαίνουν από το νερό είναι παιδιά έως 14 ετών.
5) Το 98% των θανάτων από μολυσμένο νερό συμβαίνουν στις αναπτυσσόμενες χώρες (τις χώρες του επονομαζόμενου τρίτου κόσμου).
6) Στην εποχή μας περίπου 1,1 δισεκατομμύρια άνθρωποι ζουν χωρίς πρόσβαση σε καθαρό πόσιμο νερό και 2,7 δισεκ. δεν διαθέτουν εγκαταστάσεις υγιεινής.
7) Συνολικά, το 65% των υπόγειων υδάτων χρησιμοποιείται στην άρδευση των αγροκαλλιεργειών, το 25% για την παροχή πόσιμου νερού και το 10% στη βιομηχανία.
8 ) Στις αναπτυσσόμενες χώρες το 90% των απόνερων διοχετεύεται δίχως επεξεργασία στις λίμνες, στα ποτάμια και τους χείμαρρους.
9) Περίπου 50 χώρες, των οποίων ο πληθυσμός αποτελεί το ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού, υποφέρουν περισσότερο ή λιγότερο από λειψυδρία. Μάλιστα οι 17 από αυτές καταναλώνουν κάθε χρόνο περισσότερο νερό από όσο αναπληρώνεται από τον ετήσιο κύκλο του νερού.
10) Η Κίνα η οποία φιλοξενεί σχεδόν το 22% του παγκόσμιου πληθυσμού, διαθέτει μόλις το 8% των παγκόσμιων αποθεμάτων γλυκού νερού.
11) Η κατανάλωση του νερού που αντιστοιχεί στον καθένα μας αυτή τη στιγμή είναι περίπου 150-200 λίτρα ημερησίως. Μικρές αλλαγές στις συνήθειές μας μπορούν να ελαττώσουν στο μισό αυτή την κατανάλωση.
12) Σύμφωνα με έκθεση του ΟΗΕ, εκτιμάται ότι μέχρι το 2030 σχεδόν ο μισός πληθυσμός του πλανήτη θα ζει σε περιοχές με έντονη λειψυδρία, ενώ όπως επισημαίνει η ΟΥΝΕΣΚΟ μέσα στα επόμενα 20 έτη η ποσότητα του νερού που είναι διαθέσιμη στον καθένα θα μειωθεί κατά 30%-40%.
13) Στο «Γαλάζιο Δούναβη» του Στράους επιπλέουν νεκρά ψάρια, ενώ στα ποτάμια της κεντροδυτικής Σερβίας, που χαρακτηρίζονταν για την καθαρότητα των υδάτων τους, η χημική ουσία φαινόλη, από τα εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στο Κόσοβο, σκοτώνει κάθε ίχνος ζωής.
14) Το 50%των υγροτόπων βρίσκεται σε «επικίνδυνη κατάσταση»λόγω της υπερεκμετάλλευσης των υπόγειων υδάτων.
15) Τα υπόγειαύδαταπαρέχουν περίπου το 65%όλου του πόσιμου νερού της Ευρώπης.
16) Το 20%όλων των επιφανειακών υδάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση απειλείται σοβαρά από ρύπανση.
17) Το 60%των ευρωπαϊκών πόλεων κάνουν υπερεκμετάλλευσητων πόρων των υπόγειων υδάτων τους.
18 )Οι βομβαρδισμοί του ΝΑΤΟ το 1999 κατά της Γιουγκοσλαβίας προκάλεσαν τη μεγαλύτερη οικολογική καταστροφή στην ιστορία αυτού του τόπου. Εμπειρογνώμονες του ΟΗΕ το 2002, ύστερα από έρευνες που διεξήγαγαν σε έντεκα περιοχές στη Σερβία, όπου επλήγησαν στόχοι με βλήματα απεμπλουτισμένου ουρανίου, διαπίστωσαν ότι στις έξι από αυτές διατηρούνται υψηλά επίπεδα ραδιενέργειας στην επιφάνεια της γης, αλλά και στον αέρα. Εκτίμησή τους ήταν πως εάν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα τα σωματίδια βαρέων ραδιενεργών μετάλλων θα εισχωρήσουν στα υπόγεια ύδατα και πλέον η κατάσταση θα είναι ανεξέλεγκτη. Τον Απρίλιο του 2000 έρευνες από ντόπιους επιστήμονες διαπίστωσαν πως η ποιότητα των πόσιμων υδάτων είχε υποστεί μεγαλύτερο κίνδυνο από τα χημικά που διέρρευσαν από τα βομβαρδισμένα εργοστάσια παρά από τα πυρηνικά. Το 1999 βασικοί στόχοι των αεροσκαφών του ΝΑΤΟ αποτέλεσαν τα διυλιστήρια καυσίμων στο Βελιγράδι και το Νόβισατ, το εργοστάσιο χημικών λιπασμάτων στο Πάντσεβο και δεκάδες μονάδες παραγωγής ή επεξεργασίας χημικών ουσιών σε ολόκληρη τη Σερβία. Υπολογίζεται ότι ένα εκατομμύριο πολίτες θα μείνουν χωρίς πόσιμο νερό λόγω της μόλυνσης.

Εξοικονομώντας νερό
Το 2006 ο ΟΗΕ ανακοίνωσε πως υπάρχει αρκετό νερό στον πλανήτη για όλη την ανθρωπότητα, αλλά το πρόβλημα εντοπίζεται στην κακοδιαχείριση και στη διαφθορά. Σε πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, το πρόβλημα της λειψυδρίας γίνεται όλο και πιο έντονο λόγω της κακής διαχείρισης των υδάτινων αποθεμάτων, της καταστροφής των δασών, της μείωσης των βροχοπτώσεων λόγω κλιματικών αλλαγών, της μόλυνσης του υδροφόρου ορίζοντα, της αύξησης του πληθυσμού των πόλεων, την άνοδο του βιοτικού επιπέδου κ.α. Η μόλυνση των υδάτων στερεί σημαντικές ποσότητες νερού από ολόκληρους πληθυσμούς που ζουν σε παραλίμνιες και παραποτάμιες περιοχές.

Σύμφωνα με τη μη-κυβερνητική οργάνωση WWF, μια οικονομικά εύρωστη χώρα δεν είναι απαραιτήτως και πλούσια σε νερό. Μερικές από τις πλέον ανεπτυγμένες πόλεις, όπως το Χιούστον και το Σίδνεϊ, καταναλώνουν περισσότερο νερό από όσο διαθέτουν. Αυτό συμβαίνει διότι στην προσπάθειά τους να καλύψουν τις υλικές ανάγκες των πολιτών, σπαταλούν μεγάλες ποσότητες νερού, κυρίαρχο στοιχείο σχεδόν σε κάθε παραγωγική διαδικασία.
Επιπλέον, το WWF τονίζει πως η κακή συντήρηση στο ήδη πεπαλαιωμένο σύστημα υδροδότησης ενισχύει την εξάντληση των υδάτινων πόρων. Στο Λονδίνο υπολογίστηκε πως οι διαρροές από τους φθαρμένους υδραγωγούς αρκούν καθημερινά για να γεμίσουν 300 πισίνες ολυμπιακών διαστάσεων.

Παράλληλα, στη νότια Ευρώπη τα αποθέματα νερού λιγοστεύουν ολοένα και περισσότερο ως αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής και της συρρίκνωσης των παγετώνων στις βόρειες Άλπεις (μια σημαντική πηγή νερού).

Η χρήση του νερού από τον άνθρωπο δημιουργεί υγρά απόβλητα τα οποία με την επεξεργασία τους θα μπορούσαν να οδηγηθούν άφοβα στις θάλασσες ή στα ποτάμια ή να χρησιμοποιηθούν στην άρδευση αστικού πρασίνου ή στο σπίτι στο W.C. ή στον κήπο μας.

Σε μια νέα μελέτη, το UNEP επισημαίνει ότι μια επένδυση 20 εκατομμυρίων δολαρίων σε χαμηλού κόστους τεχνολογίες νερού, όπως η στάγδην άρδευση και οι ποδοκίνητες αντλίες, θα μπορούσε να σώσει 100 εκατομμύρια φτωχές αγροτικές οικογένειες από την ακραία φτώχια.

Η μελέτη «Clearing the Waters: A Focus on Water Quality Solutions» (Καθαρίζοντας το Νερό: Εστίαση στις Λύσεις για Ποιοτικό Νερό) δηλώνει ότι η επιδιόρθωση των διαρροών νερού και των αποχετευτικών δικτύων, όχι μόνο μπορεί να διασφαλίσει την παροχή νερού, αλλά και να μειώσει τη ρύπανση και να ενισχύσει την απασχόληση. Σύμφωνα με τη μελέτη, περισσότερο από το 50% του επεξεργασμένου ύδατος χάνεται από διαρροές.

Σε ατομικό επίπεδο ο καθένας μας μπορεί να κάνει κάποια πράγματα με μια μικρή ευαισθητοποιημένη αλλαγή στις καθημερινές μας συνήθειες και δίχως ουσιαστικά να στερηθούμε κάτι. Όπως είναι το κλείσιμο της βρύσης, ώστε να μην τρέχει το νερό συνεχώς, ο τακτικός έλεγχος των υδραυλικών, καζανάκια με μικρότερη και ελεγχόμενη ροή νερού, η χρήση του ντους και όχι της μπανιέρας. Η άρνηση «απόλαυσης» προς τις γεμάτες πισίνες και η επιθυμία για υγεία, για αγάπη προς τον πλανήτη και τους συνανθρώπους μας. Καθώς επίσης και η επιλογή λιγότερο υδροβόρων φυτών για τα σπίτια και η διαμόρφωση των κήπων ώστε να απαιτείται λιγότερο νερό για τη συντήρησή τους (π.χ. πλάκες από διαπερατό υλικό, ώστε το νερό να τις διαπερνά και να εμπλουτίζει τον υδροφόρο ορίζοντα). Έτσι η κατανάλωση νερού θα μπορούσε να μειωθεί έως και κατά 50% περίπου, κάτι που θα μας έκανε υπερήφανους, μια που και εμείς οι ίδιοι θα είχαμε συμβάλει σε αυτό.

Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα είναι και η προοπτική της εκμετάλλευσης των όμβριων υδάτων, καθώς και της επεξεργασίας και της ανακύκλωσης των λυμάτων μέσω του βιολογικού καθαρισμού. Ήδη έχουν κατασκευαστεί σε διάφορες πόλεις του κόσμου πρότυπα κτήρια (χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το κτήριο του δημοτικού συμβουλίου της Μελβούρνης στην Αυστραλία) που εκμεταλλεύονται τα όμβρια ύδατα σε πολύ μεγάλο ποσοστό. Επίσης, μελετάται η χρήση ανακυκλωμένου ύδατος για τις ανάγκες της άρδευσης των κήπων, προκειμένου να μην σπαταλιέται το πολύτιμο πόσιμο νερό. Βέβαια σε αυτή την περίπτωση απαιτείται η κατάλληλη υποδομή καθώς θα πρέπει να υπάρχει ένα παράλληλο δίκτυο υδάτων, πέραν αυτού του πόσιμου νερού.

Οι μονάδες αφαλάτωσης είναι μια άλλη πιθανή λύση. Η αφαλάτωση του θαλασσινού νερού συνιστά μια πολλά υποσχόμενη τεχνολογία, αλλά καταναλώνει μεγάλες ποσότητες ενέργειας. Με την εξέλιξη της τεχνολογίας ίσως γίνει πιο οικονομικά προσιτή η εφαρμογή της.

Σε διεθνές επίπεδο εκείνο που απαιτείται για την εξασφάλιση και την ορθή διανομή των υδάτινων αποθεμάτων και για την αποτροπή των «πολέμων του νερού» είναι η συνεργασία όλων των κρατών και η δημιουργία διεθνών οργανισμών διαχείρισης των πολύτιμων υδάτινων πόρων· το δικαίωμα-αξίωμα στους φυσικούς πόρους, αλλά και η σκέψη πως όλοι οι άνθρωποι θα πρέπει να έχουμε ίσες ευκαιρίες, ίσα δικαιώματα στη ζωή, όσο διαφορετικοί και αν είμαστε, με βάση την ποιότητα ζωής και την αξιοπρέπεια, κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες.

Ας ελπίσουμε πως η ανθρωπότητα θα δράσει με σύνεση και ευαισθησία σε ότι αφορά αυτό το τόσο νευραλγικό για την επιβίωσή της θέμα, καθώς αυτά τα λάθη οδηγούν στην εξαθλίωση και την καταστροφή του ανθρώπινου είδους, αλλά και ολόκληρου του πλανήτη.
Πηγή

Οι οικονομολογοι ονομαζουν "εικονικο νερο" αυτο που χρειαζεται για την παραγωγη προιοντων τα οποια διακινουνται εμπορικα σε παγκοσμιο επιπεδο. Η εμπορικη συναλλαγη εκτιμαται σε περιπου χιλια κυβικα χιλιομετρα νερο ετησιως, ή 20 Νειλους!!!

Αποσπασμα απο αρθρο για το νερο, απο το περιοδικο Discovery and Science, τον Δεκεμβριο του 2006.

Η Ταϊβάν βιώνει την χειρότερη ξηρασία των τελευταίων 50 ετών - Η καθημερινότητα των κατοίκων

30.5.2021





Η Ταϊβάν βιώνει τη χειρότερη ξηρασία των τελευταίων 50 ετών.

Η μακροχρόνια ξηρασία έχει σχεδόν εξαντλήσει τις μεγάλες δεξαμενές νερού του νησιού, ενώ προκάλεσε δύο σοβαρές διακοπές ρεύματος. Οι αρχές αναγκάστηκαν να περιορίσουν την παροχή νερού σε πολλές περιοχές.

Σε κάθε περίπτωση η ξηρασία έχει φέρει δραστικές αλλαγές στο τοπίο του νησιού. Αρκετές λίμνες έχουν «στεγνώσει» και ο πυθμένας τους μοιάζει με το έδαφος στην έρημο.

Την ίδια ώρα οι περίπου 23,5 εκατομμύρια κάτοικοι της Ταϊβάν χρησιμοποιούν με φειδώ το νερό. Οι περιορισμοί ανάγκασαν πολλούς να τροποποιήσουν τον χρόνο του ντους, πώς και πόση ώρα πλένουν πιάτα ή καθαρίζουν το σπίτι. Μια γυναίκα σταμάτησε να πλένει το αυτοκίνητό της. Ένας σεφ σταμάτησε να μαγειρεύει τον περασμένο μήνα λόγω έλλειψης νερού. Ένα κατάστημα που σερβίρει κρύο τσάι θα σταματήσει να χρησιμοποιεί πάγο στα ροφήματα μέχρι να αρθούν οι περιορισμοί του νερού.
«Χρησιμοποιούσαμε πάρα πολύ νερό πριν», είπε ο Lin Wei-Yi, που μένει στην κεντρική πόλη του Taichung. «Τώρα πρέπει να προσαρμοστούμε σε ένα νέο τρόπο ζωής». Κανένας τυφώνας δεν πέρασε από την Ταϊβάν πέρυσι, για πρώτη φορά από το 1964. Οι τροπικοί κυκλώνες αποτελούν την κύρια πηγή για τις δεξαμενές του νησιού. Ορισμένοι επιστήμονες λένε ότι η πρόσφατη έλλειψη τυφώνων είναι μέρος ενός μοτίβου που σχετίζεται με την υπερθέρμανση του πλανήτη, στο οποίο η ένταση των καταιγίδων που πλήττουν την Ταϊβάν έχει αυξηθεί, αλλά η ετήσια συχνότητά τους έχει μειωθεί.

Οι συνηθισμένες βροχοπτώσεις ήταν επίσης λιγότερες φέτος, ιδιαίτερα στην Taichung, μια πόλη 2,8 εκατομμυρίων κατοίκων και τη δεύτερη μεγαλύτερη στο νησί. «Οι εικόνες των λιμνών είναι τρομακτικές, αλλά δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα» λένε οι αρχές.

Πηγή